Collectionlar

Dim col As New Collection 

İlk yöntem her zaman en güvenli yöntem olmakla birlikte eski bir bilgisayarınız yoksa performans sorunu yaşamayacağınızı düşünerek ikinci yöntemi de güvenle kullanabilirsiniz. Bir diğer fark da şudur: Eğer yarattığınız collection üzerinde "Nothing mi?" kontrolü yapmanız gerekiyorsa ilk yöntemde(o an sadece ilk satırı yazılmışsa) yaratılan Collection bir değer döndürmezken, yani Nothing iken, ikinci yöntemle yaratılan False döndürür. Çünkü ikinci yöntemde New diyerek atamayı da yapmış oluyoruz, ilk yöntemde ise sadece hafızada yer ayırmış olduk, henüz Collection nesnesini yaratmadık. Aşağıda bunu açıklayan bir örnek görebilirsiniz. Konuyla ilgili daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Sub newnothingcol()
    Dim col1 As Collection    
    Dim col2 As New Collection
   
    MsgBox "col1'in türü " & TypeName(col1)
    MsgBox "col2'nin türü: " & TypeName(col2)
    
    If col1 Is Nothing Then 'buraya girer
        MsgBox "col1 hiçbirşeydir"
    End If
        
    If col2 Is Nothing Then 'buraya girmez
        MsgBox "col2 hiçbirşeydir"
    End If

    Set col1 = New Collection
    MsgBox "col1'in türü: " & TypeName(col1)

End Sub

Sınıfın Üyeleri(Property ve Metodlar)

Bu sınıfın yanlızca 4 üyesi vardır. Add, Remove, Item, Count.

Üye sayısı az olduğu için bunlara tek tek bakacağız.

Add metodu ile yeni eleman eklemek

Üyelerden en sık kullanılanıdır ve ana üyedir diyebiliriz.

Add metodu default olarak, yeni elemanları en sona ekler. Bununla beraber Before/After parametresi ile belirli bir indeksten önce veya sonra da eklenebilir.

Col.Add 10 'İçerdeki elemanlar:10
Col.Add 20 'Şimdi 10, 20
Col.Add 30, Before:= 1 'Şimdi 30, 10, 20

Workbooks.Add
Worksheets.Add 'bunda After ve Before da kullanılabilir

Ekleme işlemi yapılırken opsiyonel bir parametre olan Key de belirtilebilir. Key'in amacı, ilgili elemana indeks yerine ismi ile de ulaşmayı sağlamaktır.

Col.Add 10, "on"

 Sub keyvaluepair()
Dim notlar As New Collection

'opsiyonel bir parametre olan Key de Add içine yazılabilir
notlar.Add 67, "Volkan" '67 value, volkan key
notlar.Add 67, "Meltem" 'item 2.kez geçiyor, hata vermez
'notlar.Add 12, "Meltem" 'key 2.kez geçiyor, hata verir

End Sub

Remove ile elemanları silmek

Eklenen elemanları çıkarmak için Remove metodunu kullanırız. Elemanın indeks numarasını(sade veya parantez içinde) veya Key'i belirtmek yeterlidir.

Sub silme()
Dim col As New Collection

col.Add 10, "on"
col.Add 20, "yirmi"
col.Add 30, "otuz"
col.Add 40, "kırk"

col.Remove 4 'indeksle
col.Remove (3) 'indeksle
col.Remove "yirmi" 'key ile
'col.Remove (10) 'hata. value ile silme yoktur

Debug.Print col.Count

End Sub	 

Collectiondaki tüm elemanları silmek yani collection'ı boşaltmak için For Next içinde Remove kullanırız.

For i = coll.Count To 1 Step -1
    coll.Remove i
Next i

Collection'ı boşaltmaya benzese de tamamen farklı şey olan iki yöntem daha vardır.

'Collection'ı yeniden tanımlamak.
Set col = New Collection 

'veya onu yoketmek.
Set col = Nothing	

Count

Belirli bir anda Collection'ımız içinde kaç eleman var bunu kontrol etmek istersek Count özelliğini kullanırız.

Debug.Print col.Count

Sub collornek()
Dim col As New Collection
col.Add 10, "on"
col.Add 20, "yirmi"

Debug.Print col.Item(2)
Debug.Print col(2)
Debug.Print col("yirmi")
Debug.Print col.Count

col.Remove "yirmi"
Debug.Print col.Count

Set col = Nothing
Debug.Print col.Count

End Sub

Elemanlara erişim

Indeks(item no) ile veya doğrudan item numarası ile elemanlara erişebiliriz. Item özelliği Collectionlar için default özellik olduğu için bunu belirtmesek de olur. Bu arada dizilerden farklı olarak Collectionlarda indeks 0'dan değil 1'den başlar. Daha önce belirttiğimiz gibi elemanlara ismiyle ulaşmak da mümkündür, tabiki eklerken Key ile eklemişsek.

Sub erişim()
Dim col As New Collection
col.Add 10, "on"
col.Add 20, "yirmi"

Debug.Print col.Item(2) '20
Debug.Print col(2) '20 
Debug.Print col("on") '10
End Sub

İlk ve Son üyeye erişmek için

Collectionlar sıralı yapılar oldukları için ilk ve son eleman özel öneme sahiptirler, en azından bazı durumlarda böyledir. İlk elemana ulaşmak basit, indeksi 1 veririz. Son elemana ulaşmak için eleman sayısını saydırır, ve bu sayıyı indeks olarak veririz.

col(1) 'ilk eleman
col(col.count) 'son eleman

Tüm elemanlar üzerinden geçmek için For döngüsü kullanırız. Klasik veya For Each.

'Klasik For
For i = 1 To coll.Count
   Debug.Print coll(i)
Next i

'For Each
For Each m In meyveler
    Debug.Print m
Next m

Farkettiyseniz elemanları sadece okuduk, yani onları çağırdık ve değerlerini ekrana yazdırdık. Onlara bi değer atamadık, değerlerini değiştirmekdik. Bunun bir sebebi var: Collectionlar read-onlydir. Yani eklediğimiz elemanların değerini değiştiremeyiz, onları sadece okuruz. Bu önemli bir dezavantaj gibi görünmekle birlikte kullanım amacına uygun kullandığımıda çok da aradığımız bir özellik değildir. Ama siz ille de değiştirilebilir bir dizi yapısı kurmak istiyorsanız, ya normal dizi ya da Dictionary kullanmalısınız.

NOT:Collectionlarla hiçbir zaman Key'i elde edemeyiz. Bu ifade, Collection'ların Readonly olmasından farklı birşeydir. Key'i elemana ulaşmak için kullanırız ama ona değer atayamayız,  değerini de elde edemyiz. Yani 1.indekste yer alan Item=10, Key="On" olan bir elemana Col(1) diyerek 10 değerine ulaşabilirken "On" değerine hiçbir şekilde ulaşamayız. "On"u sadece bu elemana ulaşırken indeksin alternatifi olarak kullanırız.

"Elemanlar arasında X var mı?" kontrolü

Collection sınıfının çok az üyeye sahip olduğunu gördük. Ve bunların arasında da başka dillerde olan Contains, Exists gibi "Var mı?" kontrolü yapacak bir metodu yok. Bunun yerine bu işi görecek bir fonksiyon yazılmaktadır.

Bu örnekte Item'ın Collection'da olup olmadığna bakıyoruz.

Function ColdaVarmı(col As Collection, kontrol As Variant) As Boolean
    On Error Resume Next
    ColdaVarmı= False
    Dim x As Variant
    For Each x In col
        If x = kontrol Then
            ColdaVarmı= True
            Exit Function
        End If
    Next
End Function

'kullanımı da şöyledir
Sub VarmıCol()
Dim sayılar As New Collection
sayılar.Add 10
sayılar.Add 20
sayılar.Add 30
 
Debug.Print ColdaVarmı(sayılar, 20) 'True döner
Debug.Print ColdaVarmı(sayılar, 40) 'False döner
End Sub

Item yerine Value değerinin olup olmadığına bakmak içinse şöyle bir fonksiyon yazabiliriz. Bu fonksiyon buradan alıntıdır. Bu daha pratiktir ve tüm collection'ı dolaşmak zorunda kalmadığı için daha hızlıdır. Ama bunu kullanabilmek için Value özelliğini kullanmanız gerekiyor. Yaptığı iş şudur. Contains'e önce doğrudan True atıyor, sonra obj değişkenine col(key) ile atama yapmaya çalışıyor, sanki varmış gibi. Eğer varsa atar ve fonksiyondan çıkar, Contains'e de en son True atandığı için True döner; obj=col(key) satırı hata alırsa, yani bu key bu Collection içinde yoksa, hata ele alma bloğunda Contains'e False atanır.

Public Function Contains(col As Collection, key As Variant) As Boolean
Dim obj As Variant
On Error GoTo err
    Contains = True
    obj = col(key)
    Exit Function
err:

    Contains = False
End Function

'kullanım şekli yukardakine benzer, sadece Value parametresi string olmak zorunda olduğu için stringe çevrilerek yazılır.

Sub VarmıCol()
'kullanımı da şöyledir
Dim sayılar As New Collection
sayılar.Add 10, CStr(10)
sayılar.Add 20, CStr(20)
sayılar.Add 30, CStr(30)

Debug.Print ColdaVarmı(sayılar, CStr(20)) 'True döner
Debug.Print ColdaVarmı(sayılar, CStr(40)) 'False döner

End Sub

Collectionları sıralama

Collection sıralama için malesef hazırda gelen bir sıralama metodu bulunmamaktadır. Bu nedenle aşağıdaki gibi bir sub prosedür yazarız. Bunu istersek Function olarak yazıp dönen değeri de atayabilirdik.

Sub ColSırala(mycol As Collection)

Dim i As Long, j As Long
Dim geçici As Variant

For i = 1 To mycol.Count - 1
    For j = i + 1 To mycol.Count
        If LCase(mycol(i)) > LCase(mycol(j)) Then 'büyük küçük harf ayrmı olmasın diye
            'küçük elemanı depolayalım
            geçici = mycol(j)
            'küçük elemanı çıkaralım
            mycol.Remove j
           'küçük elemanı büyük elemandan önceye yerleştirelim
             mycol.Add geçici, geçici, i
        End If
    Next j
Next i

End Sub

Aşağıdaki örnekle de bir collectionımızı sıralayalım.

Sub ColSıralamaÖrneği()
Dim col As New Collection

col.Add "volkan"
col.Add "meltem"
col.Add "doruk"
col.Add "doga"

Call ColSırala(col)
'Sıralama sonrasında yazıralım
For i = 1 To col.Count
    Debug.Print col(i)
Next i

End Sub

Tabi sayılardan oluşan bir collection'ı sıralamak istediğinizde yukarıdaki fonksiyonu biraz değiştirmek gerekir. Aşağıdaki değişen bloğu görebilirsiniz. İlk olarak LCase dersek sayıları metin gibi algılar ve 150yi 20'nin öncesine koyabilir, zira ilki "1" ile ikincisi "2" ile başlıyordur. Bir diğer değişiklik de Key kısmında "k" şeklinde bir prefix(önek) ekleriz, zira bu parametre String olmalıdır.

If mycol(i) > mycol(j) Then 'Lcase kullanılmaz
    geçici = mycol(j)
    mycol.Remove j
    mycol.Add geçici, "k" & geçici, i 'k prefixi eklenir
End If

Bu arada siz de Diziler konusunda gördüğümüz diğer sıralama algoritmalarını Collectionlara uyarlamaya çalışabilirsiniz.

Dizi ve Collection karşılaştırması

• Dizilerde Index 0'dan da 1'den de başlayabilir, Collectionlarda her zaman 1'den başlar.
• Dizilerin aksine Collectionlarda yeni eleman ekleme ve çıkarma oldukça basittir, herhangi bir boyut, index v.s belirtmeden eleman eklenebilmektedir.
• Diziler genellikle belirli bir boyuta sahiptirler, bu ya statik dizlerdeki gibi baştan belirlenir veya dinamik dizilerdeki gibi sonradan belirlenir, her halükarda genelde dizinin boyutu sabittir. Tabiki dinamik dizilerde ReDim Preserve deyimi kullanılarak dizinin içeriği korunacak şekilde boyut artırılabilir ancak bu birkaç kez kullanılırsa verimsiz bir yöntem olur. İşte böyle durumlarda collection kullanmak daha mantıklıdır, zira collectionlarda boyut diye birşey yoktur.
• Collectionlar, eleman sayısı artınca hantallaşır ve performans kayıpları yaşanabilir. (Binlerce elemandan bahsediyorum tabi)
• Collectionlar read-only'dir. Yani eğer elemanları değiştirmeyi düşünüyorsanız veya en azından böyle bir ihtimal varsa Collection yerine dizi kullanmalısınız.

Genelleme yapacak olursak, boyut baştan bilinmiyor ve çok sık değişecekse Collection kullanmak gerekirken, boyut baştan (veya ilerde bi noktada) biliniyor ve sabit ise dizi kullanmak daha doğru bir yol olacaktır .

Dictionary ile karşılaştırma

Dizilerle kıyastan ziyade, Collectionları aslında Dictionary'ler ile kıyaslamak daha mantıklıdır. Dictionary'lerin çok esnek yapıları olmasına rağmen neden Collection kullanalım ki? diye soranlar için bir karşılaştırma listesi Dictionary bölümünde yer almaktadır. Buradan bakabilirsiniz.

Bir örnek

İşyerinde, sık güncelleme yaptığım bazı Access dosyalarım bulunmakta. Bilen bilir, Access dosyalarında tablolara yeni alan ekledikçe boyut büyür, üstelik eskisini silip yenisini yükleseniz bile. İçerdeki data büyümediği halde boyut büyümesini engellemek için Compact işleminin yapılması gerekir. Bunlar da büyük dosyalar için vakit alan işlemlerdir. Benim de Application konusunda ele aldığım gibi Schedule edilmiş bir sürü rutinim var. Onlardan biri de bu accessleri compact edip boyutlarını küçülten bir makro. Schedule ediyorum, çünkü neden bu iş gece olabilecekken ben PC başındayken olsun ki!

Sub accessleri_compact()
'tüm dosyaların kapalı olması lazım, çünkü exlusively açılıyor: Bu işi acceslerin içine timer koyarak hallettim
On Error Resume Next 
Dim app As Object
Dim DBler As New Collection 'dosyalara tek tek aynı işlemi yapmamak için bir collectiona atayacağız
Dim çalıştımı As Boolean
Dim IMsgFilter As Long 'ole mesajını yoketmek için. Buna takılmayın şimdi.

CoRegisterMessageFilter 0&, IMsgFilter 'ole mesajını yokediyoruz

adet = 0

Set app = CreateObject("Access.Application")

'dosya isimlerini değiştirirerek veriyorum
DBler.Add ("C:\..........accdb")
DBler.Add ("C:\..........accdb")
DBler.Add ("C:\..........accdb")
DBler.Add ("C:\..........accdb")

'şimdi de collection içinde geziniyor ve her eleman için aynı işlemi yapıyoruz
For Each d In DBler
    cmp = Left(d, Len(d) - 6) & "_cmp.accdb"
    okmi = app.CompactRepair(d, cmp, False) 'boolean döndürdüğü için böyle yapıyoruz
    
    If okmi = True Then 'başarılı şekilde compact olduysa
        If FileLen(d) = FileLen(cmp) Then 'eğer compact sonucunda dosya daha da küçülmediyse, boşuna işlem yapmaya gerek yok,
                                          'sadece yeni üretilen dosyayı silelim, böylece dosyamızın son erişim tarihini de değiştirmemiş oluruz
            Kill cmp
        Else
            Kill d 'orjinal dosyayı siliyoruz
            Name cmp As d 'Kompakt edilen dosyayı orjinal ismi ile rename ediyoruz
            adet = adet + 1
        End If
    End If
    
Next d

Set app = Nothing

If adet > 0 Then
    rapor = "access compact " & adet & " out of " & DBler.Count
    alici = "12345" 'benim sicilim ve aynı zamanda mail adresim
    Call Mailat2(rapor, alici) ' bu kendime bilgi maili gönderen bi başka prosedür
End If

CoRegisterMessageFilter IMsgFilter, IMsgFilter 'ole mesjaını restore ediyoruz
Exit Sub

hata:
    CoRegisterMessageFilter IMsgFilter, IMsgFilter 'ole mesjaını restore ediyoruz
    rapor = "accesler compact"
    alici = "12345"
    Application.Run "Personal.xlsb!mailnogo", rapor, alici
End Sub	

Sub colgonder()
Dim col As New Collection

col.Add "volkan"
col.Add "meltem"

Call Mesajver(col)
End Sub


Sub Mesajver(coll As Collection)
    MsgBox "Bu collectionda " & coll.Count & " adet elaman var"
End Sub